Er zijn verschillende definities van deze aandoening. Over het algemeen wordt onder lipoedeem verstaan; een herverdeling van vet en vocht onder de huid. Lipoedeem komt met name voor in de benen, maar ook op de armen, de dijen en billen. Dit vindt plaats ongeacht het lichaamsgewicht.
Lipoedeem is progressief wat inhoudt dat de toename van vet en vocht, bij geen goede behandeling, langzaam maar gestaag toeneemt. De oorzaak van lipoedeem is nog niet geheel wetenschappelijk bewezen. Zeer waarschijnlijk is er sprake van genetische aanleg, samen met een verstoring van de fijnste capillairen (microangiopathie) van vetweefsel, aangetast door verhoogde permeabiliteit. Echter, kan lipoedeem ook optreden zonder soortgelijke gevallen in de familie. Aangezien de ziekte bijna uitsluitend bij vrouwen voorkomt is ook een hormonale oorzaak zeer aannemelijk. In deze alinea worden moeilijke woorden gebruikt, e.e.a. vereenvoudigen of uitleggen.
In een precieze definitie moet worden gesproken van lipohypertrofie of -dystrophie (een aandoening van de vetverdeling). Pas als de zwelling component - oedeem – toeneemt heet het lipoedeem. Lipoedeem wordt onderscheiden van de obesitas of lipomatosis dolorosa Dolorosa (ook bekend als morbus Dercum, vetweefsel reuma, Neurolipomatosis of Lipalgie), als het gaat om plaatselijke vetophopingen die zeer pijnlijk zijn. Dit is een neurologische ziekte die wordt gedetecteerd met een histologisch onderzoek van vetweefsel.
Lipoedeem vaak verward met obesitas
Lipoedeem zelf wordt vaak over het hoofd gezien door (huis)artsen of wordt verward met obesitas of lymfoedeem. Patiënten hebben vaak een lange lijdensweg achter de rug voordat de juiste diagnose en behandelingsoptie wordt geadviseerd. Belastend voor deze patiënten zijn met name de klachten van het lipoedeem door de vet en- vochtophopingen. Zwelling in het onderhuidse weefsel van het onderbeen wordt veroorzaakt door een verstoord lymfesysteem (verhoogde capillaire permeabiliteit voor vocht en obstructie van de lymfedrainage).
Aan het begin van de ziekte is het oedeem niet of nauwelijks zichtbaar, maar vaak in de avond ervaren deze patiënten wel opgezette benen. Dit wordt versterkt door langdurig staan of zitten, vooral in het zomer seizoen. De klachten verergeren in de loop van de jaren; zo neemt de zwelling in het onder- en bovenbeen ook 's nachts niet meer af. Deze waterretentie (zwaartekracht) veroorzaakt gevoelens van spanning en bij aanraking en/of druk pijn.
In de meeste gevallen zijn lipoedeem patiënten vrouwen. Zij lijden psychisch onder de aandoening en krijgen vaak te maken met veel onbegrip vanuit hun omgeving. Zo krijgen zij vaak te horen dat lijnen en bewegen de oplossing is voor hun probleem, toch is dit maar een klein deel van de oplossing. Ondanks alle maatregelen zoals diëten blijft het vetweefsel op de benen of armen toenemen. Meestal is de romp magerder waardoor er een wanverhouding ontstaat ten opzichte van de benen en/of armen.
Lipoedeem is een ziekte en kan alleen behandeld worden door ervaren artsen met uitgebreide kennis over deze aandoening. Lipoedeem bestaat namelijk uit verschillende fases en het herkennen van deze fases is bepalend voor de behandelopties en behandeladvies. Te snel overgaan naar een chirurgische ingreep is namelijk niet altijd de beste optie.
Afspraak maken bij Dr. Don?
Drie fasen van lipoedeem
De ontwikkeling van lipoedeem bestaat uit drie fases en deze kunnen in elkaar overgaan. Dit is niet altijd goed waarneembaar. Uitsluiten van andere oorzaken van een gezwollen been is nodig. Niet alleen lipoedeem kan leiden tot gezwollen benen. Er kan ook sprake zijn van zwakke aderen, oftewel veneuze insufficiëntie. Mogelijke oorzaken zoals hart en nierkwalen, orthopedische problemen, reumatologische oorzaken of veranderingen in samenstelling van het bloed dienen uitgesloten te worden.
Fase 1 van lipoedeem
De huid is nog glad maar het subcutane weefsel (subcutis) is dikker en het vet lijkt knobbelig van structuur. Dit is het meest voorkomende stadium (cellulite). Patiënten klagen over zwelling van de benen en/of armen tijdens het zitten of staan. ’s Nachts neemt de zwelling af, of tijdens het liggen. Deze fase kan een leven lang blijven bestaan. In enkele gevallen kan er achteruitgang optreden. De meest voorkomende oorzaak van de achteruitgang is een sterke gewichtstoename. Elke gewichtstoename leidt tot een onevenredige vetafzettingen in de benen, die slechts moeilijk weer kan worden verloren tijdens gewichtsverlies later.
Fase 2 van lipoedeem
In fase twee is er sprake van grote veranderingen in het vetweefsel. De huid is oneffen met knobbelachtige structuren.
Fase 3 van lipoedeem
In fase 3 gaat de huid deformeren in kwabachtige vormen die vaak ruw aanvoelen.
Verschil tussen lipoedeem en lymfoedeem
Naast lipoedeem bestaat er ook lymfoedeem. Bij lymfoedeem is er ook sprake van zwelling, echter verschilt dit duidelijk van lipoedeem. Lymfoedeem wordt wel vaak gezien in combinatie met lipoedeem. Lymfoedeem ontstaat meestal eerst op de voeten en de tenen. Ineens is er geen schoen meer die past. De zwelling bij lymfoedeem neemt ook toe gedurende de dag en neemt in de nacht weer af. In tegenstelling tot lipoedeem kan er bij lymfoedeem na jaren een verharding van het weefsel ontstaan (weefsel sclerose). In tegenstelling tot lipoedeem is lymfoedeem niet pijnlijk, ongeacht hoe groot en uitgesproken zwelling ook is.
Bovenstaande beschrijving heeft voornamelijk betrekking op de ‘verworven lymfoedeem’, die meestal optreedt bij vrouwen rond het 30ste levensjaar (lymfoedeem tarda). Er kan ook sprake zijn van een aangeboren lymfatische malformatie. Deze zwelling komt meestal voor aan één arm of één been. In bijzondere gevallen kan lymfoedeem ook optreden als gevolg van een trauma aan de lymfevaten, zoals na een lymfeklierdissectie na bestraling of na een operatie, etc.
Het lymfevatenstelsel bestaat uit een afzonderlijk netwerk van vaten in het weefsel. Lymfevaten transporteren lymfe (eiwitrijke vloeistof) via de lymfeknopen terug naar de bloedbaan. Lymfevaten hebben tussenstations, dit zijn lymfeklieren en worden gevonden om de paar centimeter in het lichaam. Het lymfatisch systeem heeft veel andere taken zoals ziektebestrijding en het immuun-afweersysteem. In dit verband wordt enkel en alleen de vasculaire functie naast de terugkeer van vloeistof aan het lichaam besproken.
Bij ernstige lipoedeem bestaat een grote opslag van lymfeweefsel. Na behandeling van het lipoedeem verbetert de werking van de lymfe
Onderzoek en diagnostiek lipoedeem
Een ervaren arts moet in één oogopslag kunnen zien of er sprake is van lipoedeem. Lipoedeem heeft karakteristieke eigenschappen waardoor er snel een diagnose gesteld kan worden. Zo lijken de benen en/of armen te dik in vergelijking met de rest van het lichaam (trunk). Lipoedeem van het onderbeen begint ter hoogte van de enkel en meestal beïnvloedt dit het gehele been. Het gebied onder de enkel aan de achterkant van de voet (enkel achtergrond) en het dorsum van de voet worden gespaard. Er dijt een verhoogd vetweefsel uit, dit is naar binnen en/of aan de buitenzijde. Klassieke vetophopingen zoals de ‘rijbroek’ of tussen de dijen zijn nog meer uitgesproken. In sommige gevallen loopt dit ook door naar de billen maar dit hoeft niet.
"Pinch-test"
De pinch-test wordt gebruikt om een oordeel te geven over de dikte van het onderhuisbindweefsel. Dit doet men door een huidplooi te vormen en deze op te meten. In het ergste geval van lipoedeem kan er geen huidplooi gevormd worden.
Echografie
Echografie wordt gebruikt bij de diagnose van lipoedeem en om zwakke aderen uit te sluiten. Dit kan namelijk een bijkomende ziekte zijn zonder dat dit zichtbaar is. Alleen de echo kan hierover zekerheid geven. In sommige gevallen wordt er gebruik gemaakt van Ultrasone lipoedeem waarbij ultrageluid wordt gebruik om de vet dikte op bepaalde plaatsen te meten. De echografie kan uitsluitsel geven of de zwelling in het been wordt veroorzaakt door lipoedeem of door lymfoedeem.
Gratis consult?
Klik hier voor een uitgebreide video over lipoedeem
Gewicht en Lipoedeem
In principe dient voor elke behandeling van lipoedeem het lichaamsgewicht te worden teruggebracht voor elke behandeling. Vooral wanneer er sprake is van een toename vanwege gewichtstoename. Mensen die lipoedeem in een begin stadium (cellulite door vocht of door vet) maar verder geen daaraan gerelateerde klachten hebben, kunnen ervoor zorgen dat de lipoedeem niet verslechtert door hun eetgewoontes aan te passen en niet in gewicht toe te nemen. Liposuctie en cellulite-behandeling behoren tot de behandelingsmethodes.
Evenwichtige voeding is belangrijk bij de aanpak van lipoedeem. Gevogelte, vis en groenten, zoals spinazie, broccoli, etc. zijn de sleutel tot succes. Koolhydraten die snel invoeren in het bloed en de bloedsuikerspiegel snel toenemen als alcohol, snoep, brood (wit brood), een vette hap, maar ook vruchten met een hoog suikergehalte moet worden vermeden.
Sport en bewegen
Het feit is dat duurzame beweging de symptomen van de ziekte drastisch kunnen verminderen. Daarom bevelen wij regelmatige lichaamsbeweging aan (bijv. wandelen), ook al leidt dit niet per definitie tot dunnere benen. Fysieke inspanning stimuleert de kuitspierpomp, die de verwijdering van veneus bloed/ lymfe uit het beenweefsel versterkt. Alles wat te maken heeft met de beweging van de benen, verbetert de zwelling in de benen. Sporten waarbij de benen veel bewegen zoals, wandelen, nordic walking, joggen, aquafit en dansen zijn daarom ook aanbevolen. Zware krachttrainingen zijn niet goed voor mensen met lipoedeem. Dit verstoord het lymfesysteem.
Lipoedeem brochure
Onlangs heeft Dr. Don een speciale brochure geschreven over lipoedeem. Hierin kunt u alle informatie nog eens nalezen over lipoedeem, over de behandeling, de technieken en aanvullende informatie.
Lipoedeem-brochure aanvragen
